Recent heeft het Toukomstpanel zijn advies afgerond en aan het bestuur van Nationaal Programma Groningen overhandigd. Dat was een mijlpaal in een uniek project. Onafhankelijk voorzitter van het panel, Rob Schuur, kijkt terug: “Het bijzondere is dat niet eerder burgers zo rechtstreeks en massaal betrokken zijn geweest bij een project van deze omvang en met deze impact: het investeren van 100 miljoen euro in beter wonen, leven en werken in Groningen. Dat heeft natuurlijk een geweldige verantwoordelijkheid bij ons als panel neergelegd”.
“Dat heeft natuurlijk een geweldige verantwoordelijkheid bij ons als panel neergelegd”
Het begon met de oproep aan alle Groningers om ideeën in te brengen voor de toekomst van Groningen. Dat werden er in totaal 900, die vervolgens zijn gebundeld door ruim 200 Groningers tot 59 concrete Toukomstprojecten. Alle Groningers mochten zich er vervolgens over uitspreken en dat gebeurde massaal. Maar liefst 6.000 Groningers hebben in totaal 30.000 beoordelingen gedaan. Die reacties zijn naar het Toukomstpanel gegaan. Het panel bestaat uit 20 Groningers, door de notaris geloot uit 240 aanmeldingen. Gekeken is naar postcodegebied, leeftijd en sekse om tot een goede afspiegeling te komen. Aangevuld met zes Groningers uit verschillende sectoren: de zorg, onderwijs, landbouw, geloofsgemeenschap, bedrijfsleven en politie.
Rob Schuur: “Het was natuurlijk een enorme klus om al die projecten en ideeën te beoordelen. Ik ben onder de indruk hoe serieus en betrokken de panelleden hun werk hebben gedaan. Het was nogal wat, al met al hebben we 15 sessies gehad die vaak uren in beslag namen. En onderschat niet, het adviseren over maar liefst € 100 miljoen is een hele verantwoordelijkheid die op je schouders rust.”
“En onderschat niet, het adviseren over maar liefst € 100 miljoen is een hele verantwoordelijkheid die op je schouders rust”
Beïnvloeding
Maar hoe doe je dat, een verantwoord en te verantwoorden besluit nemen per ingediend project? “We hadden als panel zelf de regie over het proces en de inhoud van het advies. Van buiten was er geen enkele invloed op de gemaakte keuzes, niet van de politiek, niet van het nationaal programma, niets. Voor mij absolute voorwaarde om voorzitter te worden en voor de leden om in het panel te gaan zitten. We hebben elkaar ook goed scherp gehouden dat we ons niet zouden laten beïnvloeden door druk van buiten, zoals publiciteit, lobby’s, enz. Overigens viel dat in de praktijk erg mee. We hebben steeds streng en serieus ons eigen pad gevolgd. Wat wel leidend was, was het programmakader van Nationaal Programma Groningen, waar Toukomst onder valt. Daarin staan de voorwaarden waaraan projecten moeten voldoen. Dit kader, de spelregels eigenlijk, zijn democratisch door de gemeenteraden van de betrokken gemeenten en Provinciale Staten vastgesteld. Het panel heeft zich steeds afgevraagd of het advies genoeg bijdraagt aan de doelen en ambities uit dit programmakader, de uitgangspunten van Toukomst en het overkoepelende Toukomstbeeld. Belangrijke criteria waren: heeft het lef, is het vernieuwend en met voldoende ambitie, verbetert het de toekomst van Groningen en kan het zichzelf straks onderhouden? En sluit het aan bij de Groningse identiteit? Daar konden wij goed mee werken”.
Bronnen
“We hebben ons gebaseerd op een aantal bronnen, die gezamenlijk tot de afwegingen hebben geleid. Allereerst de eigen waarneming en beoordeling langs de lat van het programmakader. Verder heeft de publieksbeoordeling zwaar gewogen. Waarbij we niet alleen naar de verkregen sterren per project hebben gekeken, maar ook naar de argumenten voor en tegen, zoals de inwoners die hadden aangedragen. We hebben het verder tegen het licht gehouden van het Toukomstbeeld dat een overzicht geeft van waar de Groningers denken dat Groningen in 2040 staat. En we hebben de projecten op hun haalbaarheid laten bekijken door het extern bureau draaijer+partners. Want je kunt wel een prachtig plan hebben, maar als het niet uitvoerbaar is of stand kan houden kun je er natuurlijk niet veel mee”.
Dat leidt vervolgens tot het advies zoals het er nu ligt. Rob Schuur: “Als je al die afwegingen samenvoegt kom je tot een besluit dat goed is gefundeerd”. Schuur en het panel waren zich goed bewust van de impact van hun advies. “De indieners hebben er hun best voor gedaan, veelal in hun vrije tijd en iedereen hoopt en verwacht misschien ook wel dat zijn of haar plan erdoor komt. Het zijn niet zelden ‘kindjes’ van de indieners, de verwachtingen zijn hooggespannen. Terwijl je weet dat je niet alle projecten kunt honoreren. Dat betekent dat je er als panel heel zorgvuldig mee om moet gaan, om tot verantwoorde en te verantwoorden besluiten te komen in je advies”.
Teleurstelling
Voor de indieners prachtig als hun project positief wordt beoordeeld, voor anderen een teleurstelling als dat niet gebeurt. Schuur: “Hoewel we steeds en vanaf het begin duidelijk hebben gemaakt dat de publieksbeoordeling een van meerdere afwegingen voor het panel was, hebben we wel gemerkt dat er mensen veronderstelden dat die beoordeling bepalend zou zijn. De publieksbeoordeling was belangrijk, maar zoals we steeds hebben gezegd niet doorslaggevend, want de toets was breder dan dat. Dan zie je dus wel eens dat een project met verhoudingsgewijs weinig sterren het haalt, terwijl een project dat juist veel sterren heeft verkregen van het publiek het niet redt, omdat de andere afwegingen bepalend bleken”.
“De publieksbeoordeling was belangrijk, maar zoals we steeds hebben gezegd niet doorslaggevend, want de toets was breder dan dat”
Overigens is het niet zo dat projecten die het niet hebben gehaald, daarmee verleden tijd zijn. Schuur: “Dat hoeft niet. Ze komen weliswaar niet in aanmerking voor een bijdrage vanuit Toukomst, maar Nationaal Programma zal desgewenst ondersteuning bieden om te zoeken naar eventuele alternatieve financieringsbronnen”. Zo heeft het nationaal programma al drie fondsendagen georganiseerd, waar ideeënbedenkers en de meest uiteenlopende fondsen zijn samengebracht. Bovendien zijn er misschien mogelijkheden om ideeën te koppelen aan gemeentelijke programma’s van het nationaal programma. Rob Schuur: “Wat dat betreft hebben we zelf ook al verder gekeken. We hebben namelijk nog eens kritisch naar de verzameling van 900 oorspronkelijk ingebrachte ideeën gekeken die niet in de 59 projecten waren opgenomen. Van een aantal zijn onderdelen overgenomen en gekoppeld aan goedgekeurde projecten, die volgens ons zo het uiteindelijke advies compleet maken en daarom niet mochten ontbreken”.
Rob Schuur is zich ervan bewust dat er ook kritische geluiden over het panel zijn. “Ja, zeker als men teleurgesteld is kan ik mij goed voorstellen dat je je afvraagt, is dit wel eerlijk toegegaan? Nu kan ik wel zeggen dat dat zo is, maar dat klinkt een beetje als de slager die zijn eigen vlees keurt. We wilden beslist niet dat we als een achterkamertjes club werden gezien. We hebben bijvoorbeeld journalisten van Dagblad van het Noorden en NRC bij panelbijeenkomsten gehad, zodat ze verslag konden doen hoe het in z’n werk ging. Bovenal wordt het hele proces van het panel extern geëvalueerd door de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanze Hogeschool, door Hiska Ubels en Bettina Bock. Zij zijn bij een groot aantal panelbijeenkomsten geweest. Hun uiteindelijke rapport wordt openbaar zodat iedereen het kan zien en ook andere regio’s kunnen leren van de ervaringen. Want ook dat is belangrijk. Toukomst en het Toukomstpanel zijn een unieke vorm van burgerparticipatie die je op deze schaal en met deze impact nog nooit in ons land hebt gezien”, aldus Rob Schuur.